Duyurular
Etkinlik Takvimi
Gezi Programları
Festival Katılım Formu
Dilimizin Zenginlikleri
Galeri

Üstün Yeteneklilerin Özellikleri

Üstün zeka ve üstün yetenek alanında yapılan son bir asırlık bilimsel araştırmalar üstün yetenek ile ilgili düşüncelerimizi ve kararlarımızı da değiştirmiştir. Yıllar önce üstün zeka yalnızca yüksek IQ olarak görülür ve bu nedenle yalnızca IQ testleri ile ölçülürdü.  Bilimsel araştırmalar bu tür konservatif bir yaklaşımın ne denli sınırlı olduğunu ve bu nedenle üstün yetenekli çocukların önemli bir kısmını tanılayamadığını ortaya koymuştur. Nitekim yaratıcı yetişkinlerin önemli bir kısmının çocukluk yıllarında pek de yüksek IQ’ye sahip olmadıkları bilinmektedir. Üstün yetenek, çeşitli şekillerde çocukların davranışlarında ve farklı alanlarda gözlemlenebilir. Nitekim 4 yaşında kendi kendine okumaya başlayan bir çocuğun IQ testinde yüksek puan alması pek de önem taşımamaktadır. Bu çocuk erken yaşlarda gösterdiği akademik beceri ile üstün yetenekli olduğunu bir dereceye kadar kanıtlamıştır.  Uğur Sak (2011, üstün yeteneği “insanlık yaşamı için temel değeri olan alanlarda gösterilen olağanüstü başarı veya performans” olarak tanımlamıştır.  Bu hümanistik tanım, Anabilim üstün yetenekliler programlarının da benimsediği bir tanımdır.

Üstün yetenek, okulöncesi dönemde çocukların aşağıdaki performanslarında açıkça gözlemlenebilir. Bu özellikleri gösteren çocukların üstün özel yeteneğe sahip olma olasılıkları çok yüksektir ve bu nedenle özel eğitime ihtiyaç duyarlar:

•         Okuma ve yazma gibi akademik beceriler
•         Matematik (zihinde karmaşık hesaplamalar yapmak vb.)
•         Mantıksal düşünceler
•         Resim
•         Müzik

 Uğur Sak (2011)’ın ve Ruf (2005)’ın çalışmalarından alınan üstün yetenekli çocukların zeka düzeylerine göre çeşitli yaş aralıklarında gösterdikleri özellikler aşağıdaki tablolarda sınıflandırılmıştır.  Anne ve babaların üstün zekâlı çocuklarının özelliklerini ay ve ay kaydettikleri bu araştırmalarda üstün zekâlı çocuklar gerek takvim yaşı düzeylerine göre gerekse zihinsel yaş düzeylerine göre bazı ortak özellikler göstermişlerdir.

Birinci Düzey Üstün Yetenek İşaretleri

Yaş/Dağılım Özellik

Çoğu 1,5 yaşından önce

Birçok sözcüğü anlamsal olarak bilir, bu sözcükleri telaffuz eder.

Önemli bir kısmı 2 yaşından daha önce

Renkleri tanır, sayıları ezbere sayar.

Bulmacalara karşı ilgi göstermeye başlar.

Çoğu 18-30 ay aralığında

Sessizce oturup televizyonu pür dikkat izler.

Önemli bir kısmı 3 yaşına gelinceye kadar

Sayıları, harfleri ve renkleri öğrenebilir.

Karmaşık düzeyde konuşmaya başlar, zengin sözcük dağarcığı geliştirir.

Çoğu 4 yaşına gelinceye kadar

Basit işaretleri, kendi isimlerinin yazılış biçimlerini ve alfabeyi öğrenebilir.

Basit toplama ve çıkarma işlemlerini yapabilmeye başlar.

Çoğu 5 yaşından önce

Okumayı öğrenmeye karşı ilgi gösterir.

Çoğu 6 yaşına gelinceye kadar

Basit işaretleri ve kitapları okumaya başlar. 

Kendi kendine bilgisayar kullanmaya başlar.

Tamamı 7 yaşına gelinceye kadar

Okumayı öğrenebilir, akranlarından 2-3 sınıf daha üst düzeyde okuyabilir.

Tamamı 7-7,5 yaşına gelinceye kadar

Bölümlü kitapları okumaya başlar.

Bir kısmı 7-7,5 yaşlarında, çoğu 8 yaşlarında

Okulda derslerin yavaş işlenmesi ve derslerdeki tekrarlar nedeniyle sabırsızlık işaretleri göstermeye başlar.

İkinci Düzey Üstün Yetenek İşaretleri

Yaş/Dağılım

Özellik

Neredeyse tamamı 6-12 aylık iken

Yetişkinlerin verdiği yönergeleri ve soruları anlamaya başlar.

Çoğu 11-15 aylık iken

Kendi başına kitapları inceleyebilir, sayfalarını çevirebilir.

Çoğu 15-18 aylık iken

Birçok sözcük bilir.

Birçok rengi tanır.

Çoğu 11-16 aylık iken

Market ve mağaza gibi yerlerin adlarını ve marka isimlerini tanır.

Neredeyse tamamı 2 yaşına gelinceye kadar

Üç veya daha fazla sözcükten oluşan cümleler kurmaya başlar.

Birçoğu 12-20 aylık iken

Sayıları tanıyabilir.

Yaklaşık %25’i 17-24 aylık iken

Bütün alfabeyi bilir.

Çoğu 3 yaşına gelinceye kadar

Çoğu renkleri ve harfleri öğrenir.

Zengin kelime dağarcığı geliştirir, karmaşık cümleler kurabilmeye başlar.

Birçoğu 3-4 yaşlarında iken

Harfleri, sözcükleri ve sayıları yazabilmeye başalar.

Birçoğu 3,5-4,5 yaşlarında iken

Gerçek olaylara, doğa ve fizik gibi fen bilimlerine karşı fazla ilgi duymaya başlar.

 Çoğu 4,5 yaşına gelinceye kadar

Kendi başına bilgisayarı kullanabilmeye başlar.

Çoğu 5 yaşına gelinceye kadar

Sayı saymaya ve sayılar konusunda bazı temel gerçekleri öğrenmeye başlar.

Kendine ileri düzeyde kitapların ve hikâyelerin okunmasını istemeye başlar.

Kolay kitapları okumaya başlar.

Çoğu 6 yaşına gelinceye kadar

Kitapları zevk ve öğrenmek için okumaya başlar. 

Çoğu 6-7 yaş civarında iken

Okulda derslerin yavaş işlenmesi ve derslerdeki tekrarlar nedeniyle şikayet bildirmeye başlar.

Tamamı 7 yaş civarında iken

Kendinden 2-5 yaş daha üst düzeyler için yazılan kitapları okuyabilmeye başlar.

Tamamı 7-7,5 yaşına gelinceye kadar

Bölümlü kitapları okuyabilmeye başlar.

Üçüncü Düzey Üstün Yetenek İşaretleri

Dağılım/Yaş

Özellik

Çoğu doğumdan hemen sonra

Çevreye karşı duyarlılık göstermeye başlar.

Tamamı 6 aylık olana kadar neredeyse

Çevresindeki kişilerin konuştuklarını anlamaya başlar.

Çoğu 10 aylık olana kadar

Kendi kendine kitapları karıştırmaya ve sayfaları çevirmeye başlar.

Çoğu 1 yaşından önce

Ebeveynlerine istediklerini anlatabilmeye başlar.

Kitaplara karşı yoğun ilgi göstermeye başlar.

Renkleri, şekilleri, rakamları ve harfleri tanımaya başlar.

Çoğu 16 aylık olana kadar

Zengin sözcük dağarcığı geliştirir ve kendini ifade edebilmeye başlar.

Birçoğu 12-15 aylık iken

Bazı sayıların ve harflerin anlamlarını bilir.

Çoğı 15-18 aylık iken

Renklerin birçoğunu bilir.

Neredeyse tamamı 17-24 aylık olana kadar

Bütün alfabeyi öğrenir.

Birçoğu 15-24 aylık iken

Yapboz bulmacalar ile oynamayı sevmeye başlar.

Dörtten fazla kelimeden oluşan karmaşık cümleler ile konuşabilmeye başlar.

10’dan daha büyük sayıları sayabilmeye başlar.

Çoğu 20-44 aylık iken

Levhalar ve marketler üzerindeki isimleri okuyabilir.

Birçoğu 2 yaşından önce

Kendine okunan kitapları ezberlemeye başlar.

Birçoğu 2,5 yaşından önce

Harf seslerine ve kısa kelimeleri hecelemeye karşı ilgi göstermeye başlar.

 Çoğu 2,5-3 yaşlarında

Harfleri, rakamları, kelimeleri ve kendi isimlerini yazabilmeya başlar.

Çoğu 3-4 yaşlarında

Bilimsel gerçeklere ve aletlerin çalışma biçimlerine ilgi göstermeye başlar.

Atlayarak ve geriye doğru sayabilmeye, basit toplama ve çıkarma işlemleri yapabilmeye başlar.

Neredeyse tamamı 3-3,5 yaşlarına gelinceye kadar

Basit kitapları ezberden de olsa okuyabilmeye başlar.

Çoğu 4-5 yaşına gelinceye kadar

Basit okuma kitaplarını okuyabilmeye başlar.

Çoğu 3-5 yaşlarında iken

Gerçek dışı şeyleri sorgulamaya başlar.

Çoğu 4,5-5,5 yaşlarında iken

Çocuklar için yazılan 1. düzey kitapları okuyabilmeye başlar.

Birçoğu 5,5 yaşına gelinceye kadar

Bazı çarpma ve bölme işlemlerini anlayabilmeye başlar.

Çoğu 6 yaşına gelinceye kadar

Kitapları zevk ve bilgi edinmek için okumaya başlar.

Tamamı 6 yaşlarında iken

Takvim yaşından 2 ile 5 yıl daha üst düzeyde okuyabilmeye başlar.

 Tamamı 7-7,5 yaşlarında iken

Gençler için yazılan kitapları okuyabilmeye başlar.

Dördüncü Düzey Üstün Yetenek İşaretleri

Yaş/Dağılım

Özellik

Neredeyse tamamı 1 aylık iken

Kendine okunan kitaplara karşı ilgi göstermeye başlar.

Birçoğu 3-4 aylık iken

Kitaplar favori ilgi alanları olmaya başlar. 

Tamamı 6 aylık olana kadar neredeyse

Ebeveynlerin verdiği yönergeleri anlamaya başlar.

Çoğu 5,5-9 aylık iken

Bazı kelimeleri bilir ve söyleyebilir.

Birçoğu 14 aylık olana kadar

Zengin sözcük dağarcığı geliştirir, bu sözcükleri ifadesi iyidir.

Birçoğu 12-15 aylık iken

Bazı harfleri ve sayıları tanımaya ve anlamlarını çıkarmaya başlar.

Birçoğu 15-36 aylık iken

Yapboz bulmacalar ile oynamaktan hoşlanmaya başlar.

Neredeyse tamamı 15-22 aylık iken

Bütün alfabeyi bilir.

Çoğu 20-44 aylık iken

Levhalar ve marketler üzerindeki isimleri okuyabilmeye başlar.

Birçoğu 2 yaşından önce

Kendine okunan kitapları ezberleyebilmeye başlar.

Birçoğu 2,5 yaşından daha önce

Harf seslerine ve kısa kelimeleri hecelemeye ilgi göstermeye başlar.

Çoğu 15-24 aylık iken

Dörtten fazla kelimeden oluşan karmaşık cümleler ile konuşabilmeye başlar.

Birçoğu 13-20 aylık iken

10’dan daha büyük sayıları sayabilmeye başlar.

Çoğu 3-4 yaşına gelinceye kadar

Bilimsel gerçeklere ve aletlerin çalışma biçimlerine karşı ilgi göstermeye başlar.

Çoğu 3-4 yaşına gelinceye kadar

Atlayarak sayabilmeye, geriye doğru sayabilmeye, basit toplama ve çıkarma işlemleri yapabilmeye başlar.

Çoğu 3-4,5 yaşlarında iken

Bilgisayarı kendi başına kullanmaya başlar.

Çoğu 3,5-4,5 yaşlarında iken

Kitap okuyabilmeya başlar.

Çoğu 3-4 yaşlarında iken

Gerçek dışı şeyleri sorgulamaya başlar.

Birçoğu 5 yaşına gelinceye kadar

Bazı çarpma ve bölme işlemlerini anlamaya başlar.

Çoğu 5 yaşlarında iken çoğu

Zevk ve öğrenmek için kitap okumaya başlar.

Tamamı 6 yaşlarında iken

Takvim yaşından 2 ile 5 yıl daha üst düzeyde okuyabilir.

Tamamı 6-6,5 yaşlarında iken

Gençler için yazılan bölümlü kitapları okuyabilir.

Beşinci Düzey Üstün Yetenek İşaretleri

Yaş/Dağılım

Özellik

Tamamı doğumdan hemen sonra

Çevreye karşı duyarlılık göstermeye başlar.

Birkısmı 3-4 aylık iken

Kitaplar favori ilgi alanları olmaya başlar. 

Tamamı 4 aylık iken ya da daha öncesinde

Ebeveynlerin verdiği yönergeleri anlamaya başlar.

Çoğu 6 aylık olana kadar

Kitapların sayfalarını çevirmeye başlar.

Çoğu 5,5-9 aylık iken

Bazı kelimeleri söylemeye ve konuşulanları hemen kapmaya başlar.

Yaklaşık %50’si 1 yaşına gelinceye kadar

Bozuk da olsa konuşmaya başlar.

Tamamı 2 yaş civarında iken

Yetişkin düzeyinde konuşmaya başlar.

Birçoğu 10-14 aylık iken

Bazı harfleri ve sayıları tanımaya ve anlamlarını öğrenmeye başlar.

Birçoğu 12-15 aylık iken

Yapboz bulmacalar ile çok iyi oynamaya başlar.

Birkısmı 18 aylık olana kadar

Müzikal yetenek belirtileri gösterir.

Tamamı 2 yaşına gelinceye kadar

Levhalardaki ve kitaplardaki sözcükleri okuyabilmeye başlar.

Tamamı 20 aylık olana kadar

Kendine okunan kitapları ezberleyebilir.

Tamamı 6-8 aylık olana kadar

Favori tv programları ve video filmleri vardır.

Birçoğu 13-20 aylık iken

10’dan daha büyük sayıları sayabilmeye başlar.

Çoğu 2 yaşından önce

Sözcükleri, sayıları ve kendi isimlerini yazmaya başlar.

Çoğu 18-24 aylık iken

Basit kitapları okumaya başlar.

Çoğu 2 yaşına gelinceye kadar

Atlayarak sayabilmeye, geriye doğru sayabilmeye, basit toplama ve çıkarma işlemleri yapabilmeye başlar.

Bilimsel gerçeklere ve aletlerin çalışma biçimlerine karşı ilgi göstermeye başlar.

Tamamı 2 yaşına gelinceye kadar

Kendi kendine bilgisayarı kullanmayı öğrenir.

Tamamı 3,5-4,5 yaşlarında iken

Bölümlü kitapları okuyabilmeye başlar.

Tamamı 4,5-5 yaş civarında iken

Hayal ürünü ve hayal ürünü olmayan kitapları okuyabilmeye başlar.

Tamamı 4 yaşından önce

Soyut matematik kavramlarını ve temel matematik işlemlerini anlayabilmeye başlar.

Tamamı 3,5-4 yaşlarında iken

Yetişkin oyunları oynayabilir.

Tamamı 6 yaşlarında iken

Altı sınıf ileride okuyabilmeye başlar.